Nr 104 (1999)
2008-05-29

Data publikacji: 2008-05-29
Dz.U. nr: 1999

Moje, twoje, nasze, czyli majątek małżonków a odszkodowanie

Odszkodowanie jest składnikiem majątku osobistego, zatem decyzja o jego przeznaczeniu należy wyłącznie do poszkodowanego małżonka, żaden przepis bowiem nie reguluje kwestii przeznaczenia uzyskanego odszkodowania. - pisze Edyta Ryś, prawnik kancelarii odszkodowawczej Adiutor Centrum.

Czytając artykuł pana Łukasza Kosmali (zobacz: Sprawca skorzysta z odszkodowania?) ukazujący nadal istniejące wątpliwości dotyczące wykonania uchwały Sądu Najwyższego z 7 lutego 2008 r. w kwestii odpowiedzialności za szkody wyrządzone małżonkowi przez kierującego pojazdem współmałżonka a kwestią majątku małżonków nasunęło mi się kilka istotnych spostrzeżeń, które warto przypomnieć.

Majątek wspólny

Majątek wspólny małżonków tworzą składniki wspólności ustawowej.

Określono je jako te wszystkie przedmioty, które zostały nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej zarówno przez oboje małżonków, jak i przez jednego z nich. W szczególności zalicza się tutaj pobrane wynagrodzenia za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej (vide np. uchwała SN z 25.11.2005 r., III CZP 59/05,OSNC nr 5/2006, poz.79). Nowelą z 17 czerwca 2004 r. poszerzono katalog składników majątkowych małżonków o środki zgromadzone w ich funduszach emerytalnych, co wobec braku ustawowej regulacji budziło spore wątpliwości. Wspomniana nowela także doprecyzowała podejmowanie działań w granicach zwykłego zarządu wprowadzając obowiązek informowania się małżonków o stanie majątku wspólnego, wykonywaniu zarządu majątkiem wspólnym i o zobowiązaniach obciążających majątek wspólny (art. 36 k.r.o.). Oznacza to w konsekwencji, że małżonkowie nadal samodzielnie mogą zarządzać majątkiem wspólnym bez sankcji za brak staranności w zarządzaniu majątkiem jednak przy pewnych ograniczeniach ustawowych (art. 36 par.3 k.r.o). Każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać tymi przedmiotami wspólnego majątku, które służą mu do wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności zarobkowej, natomiast drugi z małżonków może dokonywać w stosunku do tego mienia pewne czynności tylko wtedy, gdy zaistnieje przeszkoda w sprawowaniu zarządu przez uprawnionego małżonka lub kiedy te składniki są niezbędne do wspólnego życia.

Majątek osobisty

Kodeks rodzinny chroni także majątek osobisty każdego z małżonków, który nie jest majątkiem wspólnym. Do majątku osobistego zalicza się te wszystkie składniki majątkowe, które nie wchodzą w skład wspólności ustawowej.

Artykuł 33 k.r.o. określa składniki majątku osobistego każdego z małżonków, do których zaliczono: przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej, przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba, że spadkodawca lub darczyńca postanowił inaczej, prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom, przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokojenia potrzeb osobistych jednego z małżonków, prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie, przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, nie dotyczy to jednak renty należnej małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość. Zarządzanie tym majątkiem pozostaje w samodzielnej gestii uprawnionego małżonka i czynności zarządu zwykłego nie dotyczą tego majątku, lecz dotyczą wyłącznie majątku wspólnego. W konsekwencji oznacza to swobodne, nieograniczone i dowolne zarządzanie swoją osobistą masą majątkową. Co istotne, to majątek osobisty nie jest zaliczany do dorobku małżonków i w sytuacji podziału majątku ustawowego nie jest on brany pod uwagę.

Odszkodowanie

Wobec powyższej argumentacji wątpliwości ubezpieczycieli w kwestii korzystania przez małżonka winnego z odszkodowania przyznanego małżonkowi poszkodowanemu, o których wspomina pan Łukasz Kosmala są bezzasadne. Podkreślam, że odszkodowanie sensu largo jest prawem należnym tylko i wyłącznie osobie poszkodowanej.

Sąd Najwyższy w wyroku z 5 września 2003 r. (sygn. akt II CKN 454/01, niepubl.) wskazał, że bliskie stosunki rodzinne, jakie łączą sprawcę i poszkodowanego nie powinny wpływać na powstanie i zakres odpowiedzialności sprawcy z czynu niedozwolonego, a tym samym nie mogą wpływać na zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela. Odszkodowanie jest składnikiem majątku osobistego, zatem decyzja o jego przeznaczeniu należy wyłącznie do poszkodowanego małżonka, żaden przepis bowiem nie reguluje kwestii przeznaczenia uzyskanego odszkodowania. Natomiast celem ZU jest, poprzez przyjęcie odpowiedzialności, wypłata należnego odszkodowania osobie poszkodowanej, a nie wskazywanie przeznaczenia otrzymanego świadczenia.

Tak na marginesie warto zacytować wyrok Sądu Najwyższego, że celem zasądzonych z tytułu odszkodowania środków pieniężnych ma być zrekompensowanie krzywdy poszkodowanego przez umożliwienie mu satysfakcji płynącej z zaspokojenia potrzeb rozrywki, czy też innej przyjemności , które z braku środków w innych warunkach nie byłyby dostępne (wyrok SN z 19.07.1968 r., I PR 228/68). A właśnie majątek osobisty służy zaspakajaniu "osobistych" i indywidualnych potrzeb każdego z małżonków.

Moim zdaniem Sąd Najwyższy nie miał podstaw i potrzeby do zajęcia stanowiska we wspomnianej uchwale w kwestii przynależności odszkodowania do masy majątkowej małżeńskiej w świetle tak wyraźnych zapisów kodeksowych.

Edyta Ryś,      prawnik kancelarii odszkodowawczej Adiutor Centrum

W bardzo ładny sposób Pani Edyta Ryś odrobiła temat, który zdaje się, że jest na drugim roku studiów prawniczych, natomiast wynika z przedstawianego przez nią poglądu, że prawnicy ubezpieczycieli przespali zajęcia z kodeksu opiekuńczo-rodzinnego na studiach lub już go zapomnieli, bo przecież podejrzenie ich o nieuczciwe rozstrzyganie poruszonych w artykule P. Ryś kwestii odszkodowawczych byłoby chyba nadużyciem, stąd też lepiej wypadałoby zakrzyknąć: " Prawnicy Ubezpieczycieli weźcie się za kodeks i orzecznictwo sądów ".

W.W.K.